Әбдіжәміл Нұрпейісов (1924 ж.)

Дүниеге келгені: 1924 қазан

Қызылорда облысы, Арал ауданы

Мансабы: жазушы

Әбдіжәміл КәрімҰлы Нүрпейісов (22.10.1924 жылы туған, Қызылорда облысы, Арал ауданы, Қүланды ауыл кеңесі, «Аван» балык заводы) — қазак жазушысы. 1942–1945 жылдары Ұлы Отан соғысына қатысты. 1956 жылы А. М. Горький атындағы әдебиет институтын (Мәскеу) бітірді. 1962–64 жылдары «Жүлдыз» журналының бас редакторы болды. 1964 жылдан бері творчестволық қызметте. Әбдіжәміл Нүрпейісов әдебиетке 40-жылдардың екінші жартысында араласа бастады. Түңғыш шығармасы — Отан соғысы тақырыбына жазылған «Курляндия» романы (1950). Бүл романды Әбдіжәміл Нүрпейісов өңдеп, толықтырып, 1958 жылы «Күткен күн» деген атпен қайта жариялады. Романда халықтар достығына, адамдардың адамгершілік, моральдық, батырлық түлғасының терең ашыла түсуіне назар аударылған.

Күрделі туындысы — «Қан мен тер» трилогиясы (1-кітабы, «Ымырт», 1961; 2-кітабы, «Сергелдең», 1964; 3-кітап, «Күйреу», 1970) үшін 1974 жылы Әбдіжәміл Нүрпейісовке КСРО Мемлекеттік сыйлығы берілді. Трилогияда қазақ халқының революция алдындағы және Ұлы Октябрь революциясы, Азамат соғысы жылдарындағы тарихи өмірі, қазақ еңбекшілерінің үстем тап өкілдеріне қарсы күресі, орыс еңбекшілерімен бірге революцияға келуі, ішкі-сыртқы жаулармен шайқаста Кеңес өкіметін ерлікпен қорғауға белсене қатысуы тарихи шындыққа сай шынайы көркемдікпен шежіреленген. Әбдіжәміл Нүрпейісов сол тарихи кезеңдегі халық өкілдерінің қайталанбайтын, дараланған, күрделі тағдырлы типтік бейнесін жасады (Еламан, Қален, Сүйеу т. б.). «Қан мен тер» эпопеясы КСРО халықтарының (орыс, латыш, литван, эстон, өзбек, тәжік, якут т. б.) және шетелдердің (француз, араб, неміс, чех, румын, түрік, ағылшын) тіліне аударылды. Ә. Нүрпейісовтің «Қан мен тер» романы бойынша жасалған инсценировкасы қазақ драма театрының репертуарынан (1974 жылдан) түрақты орын алды. Сын мақалаларының таңдамалысы «Толғау» деген атпен қазақ, орыс тілдерінде кітап болып шықты (1972).

Әбдіжәміл Нүрпейісов көркем аударма саласында да еңбек етеді. Ол А. П. Чеховтың, А. М. Горькийдің, Назым Хикметтің, испан жазушысы А. Кэсонның шығармаларын қазақ тіліне аударды. Ә. Нүрпейісов Қызыл Жүлдыз, Еңбек Қызыл Ту, «Қүрмет Белгісі» ордендерімен және медальдармен марапатталған.